Gdy w 2020 roku cały świat skoncentrowany był na pandemii i wydawało się, że wielu ludzi będzie musiało zrezygnować z zaplanowanych wakacji, Kolektyw KIRJA postanowił zaproponować jako alternatywę podróże do światów wykreowanych przez fińskich pisarzy. W ten sposób powstałą lista około 30 książek dostępnych w Polsce, dla dużych i małych, lubiących kryminały i tych, którzy chcą się zapoznać z fińską klasyką.
W ramach przypomnienia, poniżej znajdziecie listę książek (oraz ich krótkie opisy), które polecane były w trakcie pierwszej edycji wyzwania czytelniczego „Tego lata przeczytam fińską książkę”.
W drugiej edycji wyzwania będą się pojawiać nowe rekomendacje, warto więc śledzić stronę wydarzenia na Facebooku oraz profil Kolektywu na Instagramie (@kolektywkirja).
Literatura dziecięca
- Timo Parvela – „Huśtawka”
- Timo Parvela – cykl „Ella i przyjaciele”
- Siri Kolu – „Lato z rabusiami”
- Réka Király – „Mała duża historia o jutrze”
- Leena Krohn – „Pelikan. Opowieść z miasta”
Literatura młodzieżowa
- Salla Simukka – ,,Czerwone jak krew”, ,,Białe jak śnieg”, ,,Czarne jak heban”
- Maria Turtschaninoff – cykl “Kroniki Czerwonego Klasztoru”
Fińska klasyka
- „Kalevala”
- Aleksis Kivi – „Siedmiu braci”
- Timo K. Mukka – ,,Ziemia jest grzeszną pieśnią”
- Mika Waltari – ,,Obcy przyszedł na farmę”
- Mika Waltari – ,,Karin córka Monsa”
Literatura współczesna (wydana po 1960)
- Tommi Kinnunen – ,,Cztery drogi”
- Katja Kettu – ,,Akuszerka”
- Sofi Oksanen – ,,Oczyszczenie”
- Arto Paasilinna – „Fantastyczne samobójstwo zbiorowe”
- Arto Paasilinna – „Rok zająca”
- Tove Jansson – „Córka rzeźbiarza”
- Johanna Sinisalo – „Nie przed zachodem słońca”
- Elina Hirvonen – „Przypomnij sobie”
- Daniel Katz – „Gdy dziadek do Finlandii na nartach szedł”
Kryminały
- Mika Waltari – „Kto zabił panią Skrof?”
- Antti Tuomainen – „Najgorętsza plaża w Finlandii”
- Antti Tuomainen – ,,Kopaliśmy sobie grób”
- Matti Yrjänä Joensuu – ”Harjunpää i kapłan zła”
- Matti Rönkä – “Mężczyzna o twarzy mordercy”
- Leena Lander – „Niech rozpęta się burza”
- Leena Lehtolainen – ,,Spirala śmierci”
Literatura faktu
Selkosuomeksi, czyli propozycje w uproszczonym fińskim
- „Odotan aurinkoa. Selkokielisiä tarinoita Suomeen tutustumisesta”, red. Tiina Valkendorff, Päivi Ruutiainen i Anna Louhensalo
- Minna Canth – „Agnes”
LITERATURA DZIECIĘCA

„Huśtawka” Timo Parvela
ilustracje Virpi Talvitie
tłum. Iwona Kiuru
EneDueRabe, 2015
Dla dzieci wakacje to czas zabaw i spotkań z przyjaciółmi, ale co gdy nie ma się z kim bawić? Młodszym czytelnikom polecamy „Huśtawkę” Timo Parveli z ilustracjami Virpi Talvitie. Niedźwiadek Pi nie ma towarzysza, by się huśtać. Gdy w pusty koniec huśtawki uderza świerk, Pi zostaje katapultowany w kosmos i tak zaczyna się jego przygoda. W trakcie swojej podróży będzie musiał znaleźć w sobie odwagę i otworzyć się na innych. W przygodach Pi Czytelnik na pewno odnajdzie odzwierciedlenie wielu własnych emocji.

Cykl „Ella i przyjaciele”, Timo Parvela
tłum. Iwona Kosmowska (Kiuru)
Wydawnictwo Nasza Księgarnia, 2008
„Ella i przyjaciele” to bardzo fajna seria fińskich książek opowiadająca o szkolnych perypetiach. Po polsku zostały wydane dwa tomy. Narratorką jest Ella – to z jej perspektywy dowiadujemy się o tym, co wydarzyło się na lekcji, co powiedział pan nauczyciel, jak minęła wycieczka albo dlaczego pan wygląda na zmęczonego. Książki z tej serii są pełne humoru, czyta się je lekko i z przyjemnością. Polecamy dzieciom, które nie mogą doczekać się powrotu do szkoły! A ponieważ wiemy, jak głupio to brzmi, polecamy tę książkę wszystkim dzieciom – ale dopiero od września.

„Lato z rabusiami”, Siri Kolu
ilustracje Tuuli Juusela
tłum. Iwona Kiuru
Wydawnictwo Tatarak, 2017
W tej książce mamy okazję towarzyszyć dziesięcioletniej Vilji podczas najlepszych wakacji jej życia. W trakcie podróży do babci dziewczynka wpada w ręce piratów „drogowych”! Porywaczami okazuje się bardzo zgrana i lekko zwariowana rodzina Rabusińskich, która trudni się rabusiostwem. Jeżeli szukacie wartkiej i nieprzewidywalnej akcji – ta książka Was nie zawiedzie

„Mała duża historia o jutrze”, Réka Király
ilustracje Réka Király
tłum. Dorota Kyntäjä
Wydawnictwo Dreams, 2016
Co znaczy ,,jutro”? Sowa, Zając, Mysz i Jeż też mają problem ze zrozumieniem, o co chodzi z tym jutrem. Tak duży, że dzisiaj nie pójdą spać, by odkryć tę tajemnicę. Wraz z leśnymi zwierzakami spróbujcie uporządkować sobie, kiedy jest dziś, wczoraj i jutro. Jeśli znacie jakiegoś przedszkolaka, który po paru godzinach potrafi wrócić do Was z pytaniem ,,czy już jest jutro”, usiądźcie razem do lektury! Proste, lecz pełne szczegółów ilustracje na pewno przykują jego uwagę.

„Pelikan. Opowieść z miasta”, Leena Krohn
tłum. Iwona Kiuru
Dwie Siostry, 2008
A może coś nietypowego? Na przykład o pelikanie, który postanowił zostać… człowiekiem? Tę książkę znajdziemy na półkach z literaturą dziecięcą, ale polecamy ją także dorosłym. To poetycka i zadziwiająca opowieść o przyjaźni, samotności i akceptacji. Emil przeprowadził się z mamą do miasta i od samego początku zwrócił uwagę na dziwnego sąsiada. Okazało się, że pan Hyyryläinen jest pelikanem! Strasznie to wszystko skomplikowane. Nie bardziej jednak, niż nasz zwyczajny ludzki świat – zwłaszcza, gdy spojrzy się na niego z ptasiej perspektywy. Książkę czyta się fantastycznie, bo jest ciekawa, zabawna i pięknie wydana. Nie warto się jej opierać.
LITERATURA MŁODZIEŻOWA
Salla Simukka
,,Czerwone jak krew”, wydawnictwo YA!, 2014, tłumaczenie Sebastian Musielak
,,Białe jak śnieg”, wydawnictwo YA!, 2014, tłumaczenie Sebastian Musielak
,,Czarne jak heban”, wydawnictwo YA!, 2015, tłumaczenie Edyta Jurkiewicz-Rohrbacher
Trylogia sensacyjna dla młodzieży… ale czemu miałaby nie zainteresować również starszych fanów wartkiej akcji? Dziewczyna o imieniu Lumikki chodzi do liceum, jest samotniczką i według rówieśników sprawia wrażenie dziwaczki. Każdy tom to oddzielna przygoda, w którą Lumikki zostaje wplątana. Nastolatka między innymi staje twarzą w twarz z międzynarodową szajką przestępców oraz próbuje odkryć, kto jest jej stalkerem. Oprócz tego szuka samej siebie i wyjaśnia tajemnicę z wczesnych lat dzieciństwa. Trylogia została napisana we wciągający sposób a autorka płynnie przechodzi od poruszających opisów wnętrza bohaterki do scen żywcem wziętych z filmu sensacyjnego.
Cykl “Kroniki Czerwonego Klasztoru”, Maria Turtschaninoff
Tom I: “Maresi”, 2017
Tom II: “Naondel”, 2018
Tom III: “Listy Maresi”, 2019
tłum. Patrycja Włóczyk
Wydawnictwo Młody Book
A może by tak oderwać się od znanej nam rzeczywistości? Poznajcie Maresi i świat Czerwonego Klasztoru. Jest on zamieszkiwany wyłącznie przez kobiety, które oddają cześć Pramatce, bogini o wielu twarzach. Maresi jest nowicjuszką szukającą swojego własnego miejsca w klasztorze. Tymczasem na wyspę przybywa Jai, która potrzebuje schronienia. Dziewczynki się zaprzyjaźniają, ale są rzeczy przed którymi trudno uciec… Wciągająca trylogia fantasy dla młodzieży, która latem może zainteresuje też starszych czytelników. Za pierwszy tom z tego cyklu autorka została wyróżniona prestiżową nagrodą Finlandia Junior w 2014 roku.
FIŃSKA KLASYKA

„Kalevala”
tłumaczenie Jerzy Litwiniuk
Państwowy Instytut Wydawniczy, 1998
Epos narodowy opowiada historię praprzodków dzisiejszych Finów. Przeczytać w nim można o powstaniu świata, walce ze złą czarownicą z północy, poszukiwaniu pewnego magicznego przedmiotu czy pojedynkach na zaklęcia. „Kalevala” ma formę wierszowaną, ponieważ jej podstawą są pieśni dawnych ludowych poetów. Fantastyczne tłumaczenie Jerzego Litwiniuka oddaje rytm i zasady kompozycji fińskiego oryginału.

„Siedmiu braci”, Aleksis Kivi
tłumaczenie Izabella Czermakowa
Wydawnictwo Poznańskie, 1977
Pierwsza fińska powieść – “Siedmiu braci” – w 2020 roku obchodziła 150. rocznicę powstania.
Głównymi bohaterami książki jest siedmiu młodych mężczyzn, którzy niby chcieliby dojrzeć i założyć rodziny, ale jakoś nie mają ochoty na dostosowanie się do norm społecznych. Nie działa na nich autorytet władz państwa ani duchownego. Tak bardzo nie podobają im się próby kontrolowania ich, że porzucają swój dom i zamieszkują w lesie. W końcu jednak udaje im się znaleźć własną drogę.
Ostrzegamy, że ,,staruszka” bardzo różni się od tego, co wydawane jest dzisiaj, więc na początku może się wydawać nudna. Ta książka to klasyka, której wartości dla fińskiej kultury nie da się przecenić, więc warto spędzić nad nią kilka godzin.

,,Ziemia jest grzeszną pieśnią” Timo K. Mukka
tłum. Joanna Trzcińska-Mejor
Wydawnictwo Poznańskie, 1988
Obraz lapońskiej wsi – i nie jest to bynajmniej obraz idylliczny. Powieść Mukki jest odważna i bezpośrednia, obfituje w szokujące lub nawet brutalne sceny. Ale czytelnika wolącego wrażliwszych autorów nie powinno to zniechęcać. Pod taką warstwą ukryta jest historia o uczuciu, dojrzewaniu i stosunkach rodzinnych. Książka może zainteresować również tych, którzy chcieliby wiedzieć więcej o realiach życia na (bardzo dalekiej) Północy, jak na przykład praktyki religijne czy hodowanie reniferów.

,,Obcy przyszedł na farmę”, Mika Waltari
tłumaczenie Barbara Iwicka
Wydawnictwo Poznańskie, 1972
Znany przede wszystkim z powieści historycznych Mika Waltari pisał też o świecie mu współczesnym. W tej powieści przenosimy się na fińską wieś, do podupadającego gospodarstwa. Do drzwi gospodarza puka tytułowy obcy, który szuka zatrudnienia jako parobek. W ten sposób zaczyna się historia o silnych uczuciach, cierpieniu, chorobie psychicznej, poszukiwaniu szczęścia i wysokiej cenie, którą za to szczęście trzeba zapłacić. Krótka książeczka, którą przeczyta się w kilka godzin, ale zapadnie w pamięć na bardzo długo.

,,Karin córka Monsa”, Mika Waltari
tłumaczenie Zygmunt Łanowski
pierwsze wydanie: PIW, 1966, najnowsze: Książnica, 2014
Mika Waltari to król powieści historycznej. I właśnie król jest jednym z dwójki głównych bohaterów powieści, którą chcemy dziś przedstawić. Akcja toczy się w XVI wieku, przeważnie na zamku w Sztokholmie. Król Eryk XIV Waza obejmuje koronę po śmierci swojego ojca. Znaki na niebie wskazują, że będzie to trudny czas dla Szwecji. Tytułowa Karin to jeszcze dziecko, które król spotyka przez przypadek na targu i postanawia, że zabierze ją do zamku. Z czasem córka zwykłego królewskiego poddanego staje się dla monarchy kimś bardzo ważnym. Wspólne życie dziewczyny i króla nie będzie łatwe. Nie dość, że Eryk swoim despotyzmem zdestabilizuje sytuację w kraju, to jeszcze będzie musiał walczyć z własną chorobą psychiczną i wybuchami agresji.
LITERATURA WSPÓŁCZESNA

,,Cztery drogi” Tommi Kinnunen
tłum. Sebastian Musielak
Wydawnictwo W.A.B., 2015
Obejmująca prawie cały XX wiek historia o kilku pokoleniach rodziny, mieszkającej w północnej Finlandii, u zbiegu tytułowych czterech dróg. Wszystko zaczyna się od Marii – silnej, odważnej i samodzielnej kobiety, która przybywa na północ, by pracować tam jako położona. Wraz z biegiem lat dom Marii zapełnia się nowymi osobami – pojawiają się córka, potem zięć, potem ich dzieci. Ale to wcale nie jest zwykła saga rodzinna, tylko historia o tajemnicach, emocjach, niewyrażonych pragnieniach i maskowanym niedopasowaniu do norm społecznych. Wzruszenia i zaskoczenia gwarantowane.

,,Akuszerka” Katja Kettu
tłumaczenie Bożena Kojro
Świat Książki, 2016
Koniec drugiej wojny światowej, daleka Laponia. Tytułowa fińska akuszerka, Dzikie Oko, zakochuje się w niemieckim fotografie, który stacjonuje razem z wojskami Trzeciej Rzeszy na północnych krańcach sojuszniczej Finlandii. Johannes, świadek masowych egzekucji, jest u kresu swoich sił psychicznych. W końcu i akuszerka orientuje się, że z powodu miłości zgodziła się na udział w zbrodni wojennej. Książka opowiadająca o silnych emocjach. Nie wolno nastawiać się na romantyczną historię z happy endem! Pozycja zwłaszcza dla tych, którzy lubią literackie eksperymenty z formą i językiem.

,,Oczyszczenie” Sofi Oksanen
tłumaczenie Sebastian Musielak
Świat Książki, 2010
Jedna z najgłośniejszych fińskich powieści ostatnich lat. Sofi Oksanen jest połowie Estonką i to właśnie historia Estonii w drugiej połowie XX wieku jest tłem dla fabuły ,,Oczyszczenia”. Czytelnik śledzi historię dwóch sióstr, toczącą się tuż po zakończeniu drugiej wojny światowej pod znakiem nieszczęśliwej miłości, zazdrości i konieczności dostosowania życia do nowej rzeczywistości politycznej. Z tym wątkiem przeplata się historia młodej Rosjanki o imieniu Zara, która nagle, niedługo po upadku ZSRR, trafia do mieszkającej w Estonii staruszki Aliide i prosi ją o pomoc. Obie bohaterki mają ze sobą o wiele więcej wspólnego, niż to się może czytelnikowi wydawać. Wzruszająca i świetnie napisana powieść.

„Fantastyczne samobójstwo zbiorowe”, Arto Paasilinna
tłum. Bożena Kojro
Wydawnictwo Kojro, 2007
Gdy dyrektor Onni Rellonen wchodzi do opuszczonej stodoły, by popełnić samobójstwo, okazuje się, że jakiś inny nieszczęśnik wybrał to samo miejsce, by targnąć się na swoje życie. Postanawiają jednak przesunąć w czasie swoje zgony i dają ogłoszenie do gazety, by znaleźć inne zrozpaczone dusze z Finlandii i razem wyruszyć w swoją ostatnią podróż (na drugi koniec Europy). Bo przecież w grupie zawsze raźniej, nawet jeśli chodzi o samobójstwo. Autor za pomocą specyficznego poczucia humoru przedstawia temat, który na pierwszy rzut oka uśmiechu wzbudzać nie powinien. Przekonajcie się czy to dobre podejście sięgając po tę powieść.

„Rok zająca”, Arto Paasilinna
tłumaczenie: Sebastian Musielak
Książkowe Klimaty, 2020
Najpopularniejsza i uważana za najlepszą powieść Paasilinny jest już dostępna po polsku. „Rok zająca” jest idealną pozycją by zapoznać się z twórczością tego aurora, bo zawiera wszystko, dzięki czemu Finowie i zagraniczni czytelnicy pokochali tego autora. Jest tam fantastyczna i szalona podróż, szybka akcja, śmieszne i absurdalne scenki, mnóstwo barwnych wcieleń głównego bohatera, cały wachlarz postaci drugoplanowych. Znudzony światem dookoła helsiński dziennikarz nie spodziewał się, że jego życie odmieni się aż tak bardzo dzięki przypadkowo spotkanemu na drodze pospolitemu zwierzakowi. No i oczywiście, jak to u Paasilinny bywa, historia jest podana czytelnikowi w bardzo wciągającym stylu.

„Córka rzeźbiarza”, Tove Jansson
tłum. Teresa Chłapowska,
Wydawnictwo Marginesy, 2016
Wielu kojarzy Tove Jansson z Muminkami, ale warto też zajrzeć do innych jej utworów. W “Córce rzeźbiarza” prawdziwe wydarzenia z życia pisarki mieszają się z fikcją. Nie jest to właściwa biografia, ale Tove pokazuje nam obraz życia w rodzinie artystów, wspomnienia swojego dzieciństwa. Trafne obserwacje rzeczywistości, zabawne anegdoty, trochę dziecięcej wyobraźni i odrobina magii łączą się w krótkich opowiadaniach ukazujących nam szczęśliwy i bezpieczny świat dziecka. Mała, wielka książka, której urokowi trudno się oprzeć.

„Nie przed zachodem słońca” Johanna Sinisalo
tłumaczenie Sebastian Musielak
słowo/obraz terytoria, 2005
Akcja dzieje się w Tampere i wydawałoby się, że wszystko jest w tym świecie zwyczajne. Główny bohater to cierpiący z miłości i jakiejś niezrozumiałej samotności gej. Jego sąsiadka – uwięziona w pełnym przemocy związku Filipinka. Nic takiego, o czym byśmy wcześniej nie słyszeli. Ale, ale… Czyżby w tym świecie mieszkały też… trolle? Kto to w ogóle jest troll? Skoro jest inny, niż cała reszta znanego nam świata, skoro go nie rozumiemy, to czy warto w ogóle starać się tę istotę poznać? O wiele łatwiej jest przecież udawać, że ktoś taki jak troll nie istnieje, a jeśli już się go spotka – zepchnąć na margines, może nawet brutalnie pobić i zapomnieć. „Nie przed zachodem słońca” to między innymi powieść właśnie o tym – o różnych sposobach ustosunkowania się do inności.

„Przypomnij sobie”, Elina Hirvonen
tłumaczenie Iwona Kosmowska (Kiuru)
Wydawnictwo W.A.B., 2008
Główna bohaterka, dorosła już kobieta o imieniu Anna, robi rozrachunek ze swoją przeszłością. Składa się na nią między innymi życie w cieniu chorego psychicznie młodszego brata. W jej życiu pojawia się w pewnym momencie partner Ian, Amerykanin, syn weterana wojennego. Dwójka razem rozmawia o tym, jak doświadczenia poprzednich pokoleń wpływają na kolejne. Chociaż powieść czyta się bardzo płynnie, to z uwagi na temat raczej nie nadaje się na plażę. Zainteresuje na pewno tych, którzy lubią czytać o bohaterach ze skomplikowaną przeszłością i – za jej sprawą – jeszcze bardziej skomplikowanym świecie uczuć.

„Gdy dziadek do Finlandii na nartach szedł”, Daniel Katz
tłumaczenie Sebastian Musielak,
Wydawnictwo Akademickie Dialog, 2005
Osoby zainteresowane historią Żydów może zaciekawić powieść Daniela Katza „Gdy dziadek do Finlandii na nartach szedł”… nawet jeśli przedstawiona historia nie jest do końca prawdziwa. XX wiek nie był łaskawy dla europejskich Żydów, ale autor opisuje wydarzenia z dużą dozą ironii i poczucia humoru. Tytułowy dziadek – Benno, to mały wielki żołnierz carskiej armii, który z jednej strony wiedział jak ustawić się do zdjęć, by wyglądać na wielkoluda, a z drugiej dmuchał w swój kornet w nieodpowiednich momentach powodując chaos wokół. Jak dokładnie wyglądała jego droga do Finlandii? Przekonajcie się sami!
KRYMINAŁY

„Kto zabił panią Skrof?”, Mika Waltari
tłum. Sebastian Musielak
Wydawnictwo Literackie, 2011
Nie ma lepszej pory na czytanie kryminałów niż lato. Pierwsza z serii trzech przygód komisarza Palmu – „Kto zabił panią Skrof?” Miki Watlariego jest, więc idealną lekturą na upalne popołudnia. Ulatniający się gaz w mieszkaniu zmarłej sugeruje, że to mógł być nieszczęśliwy wypadek, jednak Palmu jest innego zdania. Wszyscy, którzy znali panią Skrof, mieli motyw i możliwość, by dokonać zabójstwa. Sprawdźcie, czy jesteście tak dociekliwi jak komisarz Palmu i czy uda Wam się zgadnąć kto zabił.

„Najgorętsza plaża w Finlandii”, Antti Tuomainen
tłum. Bożena Kojro
Albatros, 2020
W domu odziedziczonym przez Olivię Koski zostaje znaleziony martwy mężczyzna, którego tożsamość jest nieznana. Miejsce zbrodni położone jest tuż obok kurortu Palm Beach, miejsca które wydaje się nie pasować do fińskiego klimatu. Detektyw Jan Nyman z tajnej jednostki operacyjnej Krajowej Policji Centralne zostaje oddelegowany by rozwiązać tę tajemniczą zagadkę. Być może specyficzny humor autora przypadnie Wam do gustu.

,,Kopaliśmy sobie grób” Antti Tuomainen
tłum. Edyta Jurkiewicz-Rohrbacher
Albatros, 2017
Pozycja dla fanów powieści sensacyjnych i kryminalnych. Helsiński dziennikarz próbuje dowiedzieć się, kto stoi za zatruwaniem radioaktywnymi odpadami lapońskiej natury. Kopalnia niklu, którą zaczyna badać po otrzymaniu anonimowej wieści, okazuje się polem krwawych rozgrywek między biznesowymi wspólnikami. Janne Vuori poświęca się bez reszty dziennikarskiemu śledztwu, czym ryzykuje swoje życie i bezpieczeństwo własnej rodziny.

,,Harjunpää i kapłan zła”, Matti Yrjänä Joensuu
tłum. Bożena Kojro
Wydawnictwo Kojro, 2005
Mroczna powieść Joensuu powinna przypaść do gustu miłośnikom ciężkich klimatów w nieco lżejszym opakowaniu. Główny wątek książki koncentruje się wokół serii morderstw w helsińskim metrze, jednak poza dreszczykiem związanym z postępami śledztwa czytelnicy otrzymują również szczodrą garść przemyśleń na tematy istotne i bolesne, takie jak przemoc w rodzinie czy samotność młodych ludzi. Raczej nie polecamy tym, którzy szukają lektury na polepszenie nastroju… W serii kryminałów Joensuu po polsku ukazały się również “Harjunpää i syn policjanta” oraz “Harjunpää i dręczyciel kobiet”.

„Mężczyzna o twarzy mordercy”, Matti Rönkä
tłumaczenie Sebastian Musielak
Wydawnictwo Czarne, 2011
Niedługi i okraszony sporą dawką czarnego humoru kryminał. Detektyw Viktor Kärppä to ingryjski repatriant działający na pograniczu – tak kultur, jak i prawa. Pewnego dnia w jego biurze zjawia się antykwariusz Larsson z prośbą o pomoc w odnalezieniu zaginionej żony. Sprawa nie powinna być trudna, a jednak… Pierwszą zapowiedzią czekających Kärppę problemów okazuje się nazwisko panieńskie poszukiwanej kobiety, zupełnie takie samo jak to należące do jednego z najgroźniejszych gangsterów byłego ZSRR. A potem, no cóż, im dalej w las, tym więcej komplikacji (i okazji dla detektywa do szlifowania sarkazmu rodem z powieści Raymonda Chandlera). Choć książka jest malutka, poza wspomnianymi już intrygą kryminalną i wisielczym humorem autorowi udało się w niej zawrzeć bardzo interesujące tło kulturowe. Osobom nieprzekonanym do tajemniczych zaginięć i gangsterskich porachunków polecamy więc ze względu na tematy ingryjsko-karelskie. Tym przekonanym chyba polecać nie trzeba?

„Niech rozpęta się burza”, Leena Lander
tłumaczenie Sebastian Musielak
słowo/obraz terytoria, 2007
Dziennikarka Iiris ma przygotować artykuł o składowaniu radioaktywnych odpadów w dawnej kopani miedzi. Olkikumpu, dokąd się udaje, jest również rodzinną miejscowością ojca Iiris. Kobieta zagłębia się w historię ostatnich dwóch pokoleń swojej rodziny i próbuje między innymi dowiedzieć się, jaka relacja łączyła jej babkę z irlandzkim geologiem oraz co było przyczyną śmierci tylko kilkuletniej siostry ojca. Wszystko to w tajemniczej atmosferze nie do końca wytłumaczalnych zjawisk naturalnych oraz na tle fińskich konfliktów społecznych lat 30.

,,Spirala śmierci”, Leena Lehtolainen
tłumaczenie Sebastian Musielak
słowo/obraz terytoria, 2007
Na język polski przetłumaczono łącznie pięć książek Leeny Lehtolainen z cyklu opowiadającego o policjantce Marii Kallio. Jedną z nich jest ,,Spirala śmierci”, w której główna bohaterka usiłuje dowiedzieć się, kto zabił nastoletnią nadzieję łyżwiarstwa figurowego jej własnymi łyżwami. Grono podejrzanych jest spore, ponieważ dziewczyna miała napięte relacje z wieloma osobami. Ale nie tylko o zagadki kryminalne w tej serii chodzi, lecz również o samą bohaterkę i pewne problemy społeczne. Historia Marii, która prowadzi śledztwo w zaawansowanej ciąży, pokazuje, że w tak zmaskulinizowanym zawodzie kobiecie nie jest łatwo piąć się po szczeblach kariery.
LITERATURA FAKTU

„Kimi Räikkönen, jakiego nie znamy”, Kari Hotakainen,
tłum. Bożena Kojro
Zysk i S-ka, 2019
Biografia najmniej wygadanego kierowcy w padoku F1. Każdy fan Formuły 1 wie, że niełatwo jest dziennikarzom wydusić z fińskiego kierowcy więcej niż kilka prostych słów czy zdań. Sztuka ta udała się fińskiemu pisarzowi Kariemu Hotakainenowi, laureatowi najważniejszej nagrody literackiej w kraju – Finlandia palkinto. W książce znajdziemy zarówno zakulisowe opowieści z padoku, jak i historie z prywatnego życia Kimiego i jego rodziny. Wbrew pozorom nie jest to książka jedynie dla fanów sportu – również sam autor miał po raz pierwszy do czynienia z Formułą 1 i otaczającym ją światem, dlatego każdy z nas znajdzie w tej biografii coś dla siebie.
SELKOSUOMEKSI
„Odotan aurinkoa. Selkokielisiä tarinoita Suomeen tutustumisesta”
red. Tiina Valkendorff, Päivi Ruutiainen i Anna Louhensalo
Humanistisen ammattikorkeakoulun julkaisuja, 2019
Książka w języku fińskim dostępna jako pdf pod adresem: https://www.humak.fi/wp-content/uploads/2019/11/Humanistinen-ammattikorkeakoulu_selkokirja_Odotan-aurinkoa_verkkojulkaisu_FINAL_141119.pdf
Jakie to uczucie przeprowadzić się do kraju z kulturą zupełnie inną niż nasza rodzima? Jak młodzi obcokrajowcy odbierają Finlandię, Finów i co myślą o ich języku? Które słowa są dla nich najpiękniejsze, a które najtrudniejsze? O swoich doświadczeniach na stronach „Odotan aurinkoa” („Czekam na słońce”) opowiada dziewięcioro imigrantów z krajów takich jak Somalia, Iran czy Afganistan. Jeśli znacie już trochę język fiński, zachęcamy do przeczytania tego zbioru, którego bohaterowie pokazują jak wygląda Finlandia z ich perspektywy. Książka jest napisana w tzw. selkokieli czyli uproszczonej wersji języka, więc nie trzeba się bać trudnego słownictwa czy skomplikowanych konstrukcji.
„Agnes”, Minna Canth
Publikacja i uproszczenie: Tuija Takala, 2019
Książka w języku fińskim dostępna jako pdf pod adresem: bit.ly/agnes_selko
Liisi jest pełna podziwu dla swojej przyjaciółki z klasy – Agnes jest ładna i mądra, ale również w pewien sposób tajemnicza. Zanim skończyły szkołę Agnes zdążyła się wyprowadzić z Kuopio, najpierw do Helsinek, a później do Petersburga. Po latach Agnes wraca do rodzimej miejscowości z okazji organizowanego tam festiwalu i ponownie spotyka przyjaciółkę. Ich życie potoczyło się w zupełnie różnych kierunkach – Liisi założyła rodzinę, Agnes stała się światową kobietą. Czy któraś z nich odnalazła szczęście? Ludzie bardzo się od siebie różnią i mogą cenić inne wartości. O tej odmienności możecie przeczytać w tym krótkim opowiadaniu, które pomimo że powstało przeszło 100 lat temu, wciąż dobrze odzwierciedla rzeczywistość. Minna Canth jest bardzo ważną postacią w historii literatury fińskiej, dlatego zachęcamy do lektury osoby, które już trochę znają ten język.
Opracowanie tekstu: Justyna Robak