Zwycięzcy nagrody literackiej Finlandia 2020

*Zdjęcia: Fińska Fundacja Książki (Suomen kirjasäätiö)*

Decyzję, komu wręczyć wyróżnienie w kategorii literatura piękna, podejmował tym razem fiński dyrygent Hannu Lintu. Zdecydował się on nagrodzić pisarkę Anni Kytömäki za powieść Margarita (wyd. Gummerus). Lintu docenił warstwę językową, która uwodzi czytelników, a w swoim liście do autorki odniósł się do niezwykle celnych wniosków wynikających z lektury. ,,[…] Wszystkie walki – tak wojna, jak i późniejsza odbudowa – przynoszą własne ofiary”. Ofiarami powojennej Finlandii w tym wypadku są fińskie lasy, dostarczające drewno do odbudowy i fińskie kobiety – pozbawione możliwości decydowania o własnym losie, zmuszane do dostarczania narodowi nowych obywateli. Lintu zwrócił też uwagę na to, jak powieść przypomina nam, że najcięższe rany wcale nie są fizyczne i mogą odcisnąć swoje piętno na następnych pokoleniach.

Anni Kytömäki była nominowana do nagrody Finlandia już w 2014 roku, za swoją debiutancką powieść Kultarinta (wyd. Gummerus). Przyrodnicze wykształcenie i umiłowanie natury są mocno obecne w jej pisarstwie i życiu. Margarita, której tytuł odnosi się do łacińskiej nazwy perłoródki rzecznej (Margaritifera margaritifera), została wydrukowana na najbardziej ekologicznym papierze jaki był dostępny, przez co 600-stronicowy tekst wydaje się o połowę krótszy.

W kategorii Literatura naukowa i popularnonaukowa zwyciężyli historycy Marko Tikka i Seija-Leena Nevala z książką Kielletyt leikit – Tanssin kieltämisen historia Suomessa 1888–1948 (Zakazane zabawy – historia zakazu tańca w Finlandii 1888–1948, wyd. Atena). W swoim badaniu autorzy przeanalizowali, dlaczego i kiedy prawnie zakazany był w Finlandii taniec, oraz co kierowało władzami przy ustanawianiu takiego zakazu.

O wyborze laureata w tej kategorii zadecydowała wiceburmistrzyni Helsinek Nasima Razmyar. W uzasadnieniu zwróciła uwagę na to, jak gruntownie historycy zajęli się tematem i na jak wielu źródłach oparli swoje badania. Dla Razmyar szczególnie interesująca była płynąca z książki konkluzja, że zezwalając na taniec lub zakazując go społeczeństwo przejmowało w swoje ręce wolę indywidualnych osób, a przede wszystkim kobiet – powszechnie bowiem sądzono bowiem, że zabawy taneczne są szczególnie niebezpieczne dla nich i mogą sprowadzić je na złą drogę. Polityczka uważa, że podobnie dzieje się również współcześnie, gdy odmawia się kobiecie prawa do indywidualnej decyzji.

Marko Tikka wykłada i bada historię na Uniwersytecie w Tampere. Wcześniej analizował przede wszystkim fińską wojnę domową i dwudziestolecie międzywojenne w Finlandii z naciskiem na takie zjawiska jak terror polityczny, faszyzm czy muzyka popularna.

Seija-Leena Nevala również związana jest z Uniwersytetem w Tampere. Na co dzień wykłada historię i popularyzuje ją także poza murami uniwersytetu na otwartych wykładach. Zajmuje się historią społeczną, w tym przede wszystkim historią rodziny i historią kobiet.

Zwyciężczynią w kategorii literatura dziecięca i młodzieżowa została Anja Portin za powieść Radio Popov (wyd. S&S). Uzasadniając swój wybór aktor Christoffer Strandberg podkreślił, że nawet jeśli Radio Popov to świetna fikcyjna opowieść, ma ona również odzwierciedlenie w rzeczywistości. ,,Tutaj na świat i ludzi nie patrzy się przez czarno-białe okulary. […] To nie jest opowieść o walce dobra ze złem. To opowieść, która wbrew wszystkiemu złemu, skupia się na tym co dobre, w swoich małych i dużych postaciach”. Strandberg zwrócił szczególną uwagę na jedną z bohaterek powieści – pełną empatii Amandę, która podjęła się pomagania zapomnianym dzieciom. Zaznaczył, że każdy mógłby być jak Amanda, ale dookoła jest tyle spraw, że nie zauważamy już cudzych problemów. Aktor pochwalił również Miilę Westin, której ilustracje towarzyszą tekstowi książki.

Radio Popov jest czwartą książką dla dzieci napisaną przez Anję Portin. Jej wcześniejszy utwór Ava ja oikukas trumpetti (Ava i kapryśna trąbka; wyd. WSOY) doczekał się inscenizacji teatralnych. Portin napisała również powieść dla dorosłych czytelników Muistokirjoitus (Nekrolog; wyd. S&S), w której jednym z poruszanych tematów, tak jak i w Radiu Popov, jest samotność.

Nagroda we wszystkich trzech kategoriach wynosi 30 000 euro.

Czytelnicy w oczekiwaniu na ogłoszenie oficjalnych zwycięzców mogli zagłosować na swoich faworytów. Ich wybór nie pokrył się z preferencjami tegorocznych jurorów. W kategorii literatura piękna największą ilość głosów zdobył Tommi Kinnunen z powieścią Ei kertonut katuvansa (Nie mówiła, że żałuje; wyd. WSOY). W obszarze literatury naukowej i popularnonaukowej wybrano Juhę Taskinena z Jää hyvin, saimaannorppa (Żegnaj, nerpo; wyd. Docendo), a spośród kandydatów literatury dziecięcej Aino Havukainen i Samiego Toivonena z Tatu ja Patu – kovaa menoa kiskoilla (Tatu i Patu – przygoda na torach; wyd. Otava).