Przyszedł czas na przybliżenie wszystkich sześciu nominowanych powieści w kategorii literatura piękna. Jak co roku, komisja wyłaniająca nominowanych nie zawiodła i wybrała książki bardzo różnorodne i godne uwagi. Mamy pozycje, których siłą jest język i forma wyrazu, inne zachwycają swoim rozmachem i światem przedstawionym, inne poniekąd pełnią funkcję rozliczenia z osobistymi doświadczeniami pisarzy.
Olli Jalonen
Stalker-vuodet („Czasy stalkera”)
Wydawnictwo Otava
Jest rok 1974, student II roku na Uniwersytecie w Tampere dostaje nietypową propozycję śledzenia kilku swoich rówieśników i składania raportów o ich życiu i działaniach politycznych. Zadanie, które z początku wydaje się ciekawe i pociągające, z czasem zaczyna uwierać i być przykrym obowiązkiem, zwłaszcza, gdy śledzeni stają się coraz bliższymi przyjaciółmi. „Stalker-vuodet” to historia o Finlandii i panującej w niej atmosferze na przestrzeni lat 70., 80, i 90., czasów finlandyzacji i kryzysu. Interesujący jest fakt, że fabuła, choć zmyślona, opiera się na osobistych doświadczeniach pisarza.
Autorem książki jest Olli Jalonen – doświadczony (na swoim koncie ma już 17 książek, 2 zbiory nowel i wiele słuchowisk radiowych), wielokrotnie nagradzany i ceniony pisarz. Niejednokrotnie był już nominowany do nagrody Finlandia i aż dwukrotnie został nią uhonorowany – w roku 1990 został za powieść „Isäksi ja tyttäreksi” („Ojcem i córką”) oraz w roku 2018 za „Taivaanpallo” („Sfera niebieska”).
Marja Kyllönen
Vainajaiset („Umrzyki”)
Wydawnictwo Teos
„Vainajaiset” to trzecia powieść autorki. Książka ukazała się po ponad 20 latach od poprzedniej powieści, mimo że Kyllönen pisała obie w tym samym czasie. Odrzucona przez poprzedniego wydawcę WSOY, pisarka schowała maszynopis do szuflady na lata. Czasem do niego wracała i poprawiała, jednak ciągle brakowało jej siły i odwagi, aby znaleźć innego wydawcę.
Szczęśliwie w tym roku powieść wydał Teos. Ku uciesze czytelników, bo wśród nominowanych książek to właśnie „Vainajaiset” w szczególności zwraca uwagę swoim bogatym i oddziałującym językiem, którym autorka buduje oniryczny świat. „Vainajaiset” to opowieść o bezpłodności i jej wpływie na całe pokolenie. To historia o poczuciu winy, zazdrości i milczeniu.
Heikki Kännö
„Ihmishämärä” („Zmierzch ludzi”)
Wydawnictwo Sammakko
O Heikkim Kännö pisaliśmy już przynajmniej dwukrotnie na łamach naszego blogu. Pierwszy raz, gdy zrecenzowaliśmy jego drugą powieść „Sömnö”, za którą autor uhonorowany został nagrodą Runeberga (link: https://kolektywtlumaczykirja.com/2020/06/07/recenzja-somno-heikki-kanno/). Kolejnym razem przybliżając opisy nominowanych powieści do Finlandii w roku 2020. Wtedy to Kännö dostał nominację za swoją trzecią książkę „Runoilija” („Poeta”).
„Ihmishämärä” to jego czwarta, ponad 1000-stronicowa, dystopijna powieść. Akcja rozgrywa się w kolejnej trzeciej dekadzie XXI w. i opisuje klęski żywiołowe – huragany, trzęsienia ziemi i powodzie – nawiedzające Ziemię i, co za tym idzie, załamanie wszelkiej infrastruktury i zniszczenie dorobku ludzkości. To historia o zmierzchu panowania ludzkości i powrocie bogów na Ziemię. Autor z epickim rozmachem opisuje ostatnie dzieje ludzi, nawiązując do wielu tekstów kultury takich jak Edda czy Pierścień Nibelungów, za co, nie bez powodu, porównuje się go do wielkiego i cenionego pisarza Miki Waltariego.
Iida Rauma
Hävitys – tapauskertomus („Zniszczenie – opis przypadku”)
Wydawnictwo Siltala
Czytelnik nie przejdzie obok tej książki obojętnie. „Hävitys” wstrząsa, porusza, wciąga, nie oszczędza. Autorka, Iida Rauma, w swojej trzeciej powieści dosadnie rozprawia się z problemem prześladowania i dyskryminacji w szkole, czego sama doświadczyła jako nastolatka. Skrupulatnie i dobitnie przedstawia kolejne wydarzenia, które prowadzą do całkowitego zniszczenia psychiki osoby prześladowanej. W szkole znęcającymi się są nie tylko rówieśnicy, ale i nauczycielka Anna-Maija, która faworyzuje jednych, a innych tyranizuje, zachęcając do tego resztę klasy.
„Hävitys” to historia o wyniszczającym wpływie przemocy i prześladowania na jednostkę, która nie tylko ich bezpośrednio doświadcza, ale i biernie obserwuje. To też opowieść o zniszczeniu w innym ujęciu – o niszczeniu planety przez człowieka i wyniszczeniu, jakiemu w swojej historii ulegało miasto Turku, w którym osadzona jest fabuła książki.
Najnowsza powieść Raumy to na pewno intensywne doświadczenie, które sponiewiera czytelnika. Jest istotnym głosem w sprawie, której doświadczyło wiele i wielu z nas.
Sami Tissari
Krysa
Wydawnictwo Aula & Co
„Krysa” to debiutancka powieść Samiego Tissari, w której autor przedstawia alternatywną historię świata. Frank Rosenblatt, uważany dzisiaj za ojca sztucznej inteligencji, zostaje uprowadzony z USA i wywieziony w głąb Rosji, gdzie w ośrodku badawczym tworzy maszyny, dzięki którym Rosjanie opanowują świat, ZSRR nie upada, lecz wygrywa zimną wojnę.
Czytelnik poznaje jednak tę alternatywną rzeczywistość z czasów nam bliższych z perspektywy głównego bohatera Rosjanina Pawła Anatolewicza Dybenko, który odpowiedzialny jest za wyłączenie skomplikowanej maszynerii sterującej światem. To prowadzi do totalnego załamania państw, upadku cywilizacji, niemal całkowitego wyginięcia ludzkości i zapanowania anarchii.
Pisarz kreśli apokaliptyczną wizję, jednak powieść niepozbawiona jest wątków przygodowych, ironicznych, miejscami zabawnych. „Krysa” to nie tylko opowieść o tym, jak mógłby wyglądać świat, gdyby to ZSRR wygrało zimną wojnę i w którym kierunku mogłaby rozwinąć się sztuczna inteligencja. Jest to też powieść krytykująca współczesny świat i kulturę.
Ciekawostką jest fakt, że Sami Tissari po ukończeniu studiów na kierunku filozofia, przez 18 lat pracował jako drwal i osobiście uważa się za anarchistę.
Eeva Turunen
Sivistynyt ja miellyttävä ihminen („Kulturalny i sympatyczna człowiek”)
Wydawnictwo Siltala
Bohaterka książki, U, architektka, odwiedza swojego schorowanego dziadka, również architekta, który wkrótce jednak umiera. Spada na nią obowiązek zorganizowania pogrzebu i zajęcie się spadkiem, z którego spora część przypada właśnie jej. W tym samym czasie U pracuje nad ważnym i niezwykle wymagającym projektem architektonicznym. Stres i obłożenie obowiązkami negatywnie przekłada się na jej związek.
„Sivistynyt ja miellyttävä ihminen” to opowieść o zderzeniu dwóch światów – konserwatywnego dziadka, gentlemana rodem z poprzedniej epoki, i U utożsamiającej się z queerowym środowiskiem. Pod wieloma względami U różni się od dziadka, jednak zauważa, że łączy ją z nim wiele podobieństw. Autorka umiejętnie łączy humor z prozą życia i jego melancholią. Siła tekstu drzemie też w języku i formie tekstu – połączeniu poezji i prozy, w głównej mierze opartej na dialogach z samą sobą.
Czyżby „Sivistynyt ja miellyttävä ihminen” to fiński odpowiednik powieści Marcina Wichy „Rzeczy, których nie wyrzuciłem”, laureata nagrody Nike w roku 2018?
Zwycięzców we wszystkich kategoriach poznamy już 30 listopada wieczorem. O tym, kto zostanie uhonorowany laurem w kategorii literatury pięknej zadecyduje biskupa Mari Leppänen.
Autor tekstu: Adam Sandach
Kolektyw Tłumaczy Literatury Fińskiej KIRJA
KIRJA 